Nogmaals de bouw van de Zwitserse Ruit (verbeterde versie)

Al bouwende heb ik het ontwerp van Harry Stipkes nog eens nader onder de loep genomen: het moet simpeler kunnen zonder gebruik te maken van een pantograaf met een smal sleepstuk en te puzzelen onder de gespannen draden. Harry is behulpzaam geweest om nog eens goede foto te maken, hoe de draden voor de ruit te spannen zodat er een goed beeld gevormd kan worden. Dat leverde mij nieuwe ideeën op en uiteindelijk zal de draadmethode van Harry dus niet worden gebruikt …

Drie gegevens zijn van belang om de Zwitserse Ruit te kunnen bouwen. Dat zijn:

• het hart van de rails in het wissel (de puko’s in dit geval en de geometrie van de Zwitserse bovenleiding in model volgens de richtlijnen in “Die SOMMERFELDT-Aufbauanleitung”;
• centreerpunt in het engels wissel;
• CH-rijdraaduitslag: deze bedraagt volgens het Zick-Zack principe 3 mm uit het hart van de rails en zeker bij gebruik van smal sleepstuk.

Het engels wissel 2275 van Märklin ligt hier op een berken triplex plaat. Die wordt niet alleen gebruikt om de draadposities te bepalen, maar tevens om een soldeermal te kunnen fabriceren. Handig voor een volgende Ruit en gaat dan immers in één moeite door.

De spijkertjes buiten het engels wissel worden 3 mm uit het hart van de rails en ca 5 mm uit de laatste biels in het hout genageld en wel zodanig dat er een zig-zag patroon zichtbaar wordt als je de lijnen gaat verbinden. Onderstaande foto verduidelijkt het nog meer:

Belangrijke feiten op een rijtje en hoe je daarmee te werk gaat (foto hierna):

• bepaal het hart van de rails: markeer deze op de triplex plaat ca. 5 mm voor de biels;
• markeer vervolgens aan weerszijden de uitslag van 3 mm uit het hart van de rails zoals op de foto aangegeven;
• markeer met een potlood o.d. op de triplexplaat de omtrek van de wisselplaat zoals aangeven op de foto in het rode kader;
• verwijder vervolgens alleen het wissel en verbind de twee hartlijnen in rechte lijn met elkaar (op de foto zijn dat de groene lijnen);
• verbind vervolgens de uitslag linksboven met rechtsonder en vervolgens linksonder met rechtsboven (op de foto is dat de rechte zwarte lijn van links naar rechts);
• bepaal het centreerpunt in de wisselplaat EN trek vervolgens een rechte lijn over het centreerpunt zoals op de foto met rode lijn aangeven;
• als er andere Engels wissel wordt gebruikt, dan is het kruisen van de hartafstanden het centreerpunt van het wissel;
• zet op max 5 mm uit het centreerpunt (hart) stalen spelden in het hout. Daarmee worden de hoeken in de ruit gevormd;
• trek de bovenste en onderste lijnen van de ruit vanuit de fixeerpunten naar de eindspijkertjes zoals op de foto aangegeven met zwarte lijnen;Op de triplexplaat ingetekend ziet het er dan als volgt uit:

Voor het maken van een goede soldeermal kan ik berkentriplex aanbevelen of misschien nog beter multiplex. Het is redelijk zacht maar niet weer te zacht en toch makkelijk te ‘krassen’. Voor de rijdraad en de Ruit worden de verkoperde ijzerdraden van Sommerfeldt gebruikt: 0.5 mm voor rijdraad, 0.4 mm voor bovendraad en 0.35 mm voor de hangdraden.

Voor gereedschap om te ‘krassen’ heb je niet veel meer nodig dan een priem en een stalen liniaal.

Kras met de priem net zolang in het hout dat de draden er precies in komen te liggen. Ze mogen niet boven het oppervlak komen en ook weer niet te diep. Secuur klusje en dat wordt dus regelmatig passen en meten. Voor de fixatie van de werkstukken gebruik ik uiteindelijk de koffieroerhoutjes zoals in Profi-rijdraad: de soldeermal maken is beschreven. Liggen de draden eenmaal goed in de groeven, dan kunnen de fixeerhoutjes makkelijk over de draden gedraaid worden om ze op hun plek te houden en heb je de handen vrij om te solderen:

Foto boven: de soldeermal met de fixaties voor de draden van de Ruit.

In de groeven komen de rijdraden (0.5 mm) van de Ruit te liggen. In het midden wordt de dwarsverbinding van 10 mm gesoldeerd die tevens de vorm van de Ruit intact houdt.

Die verbinding wordt in een driehoekige vorm aangebracht zodat het geheel – en ook optisch – aan de bovendraad hangt. Zie ook Zwitserse Ruit boven Engelse wissels. De lengte van deze hangdraden bedraagt 14 mm. Links en rechts hiervan komen ook weer hangdraden in gespreide vorm: de lengte van deze hangdraden bedraagt 16 mm: spreidstand is hier 5 mm. De laatste hangdraden zijn enkelvoudig en die hoogte bedraagt 18 mm.

Onderlinge afstand tussen de hangdraden bedraagt ca. 68 mm. De hangdraden zelf zijn overigens gevormd uit 0.35 mm verkoperd staaldraad en zijn opgehangen aan verkoperd ijzerdraad van 0.4 mm. Daarmee voldoet het geheel aan de geometrie van Sommerfeldt rijdraad #183 (behalve de hangdraden: ik heb gekozen voor 0.35 i.p.v. 0.4 mm). De rijdraad die de Ruit kruist is de #183 waarbij overigens de middelste hangdraad weggeknipt wordt. Aangezien deze rijdraad ook in de soldeermal is opgenomen maak ik deze nu zelf. Dat is niet alleen veel goedkoper maar je beleeft ook nog eens het plezier van zelfbouw.

De volgende foto’s geven nog wat impressies weer: 

Laatste stap is dat deze nog in de baan moet worden geplaatst. En Harry: nogmaals bedankt voor je hulp: het leverde mij de nodige inspiratie op!